Amerykańscy senatorzy piszą do Morawieckiego w sprawie mienia ofiar Holocaustu. „Jesteśmy zawiedzeni”

Amerykańscy senatorzy wystosowali list do premiera Morawieckiego, w którym wyrażają zaniepokojenie projektem Ministerstwa Sprawiedliwości, dotyczącym reprywatyzacji. Zwracają uwagę, że jeśli projekt przejdzie bez poprawki, będzie niesprawiedliwy wobec ofiar Holocaustu.

„Stany Zjednoczone i Polska mają długą i głęboką więź, wynikającą z wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych i kontynuują dziś nasze partnerstwo z NATO. Właśnie w tym duchu, w połączeniu z uznaniem ogromnego wkładu Polonii amerykańskiej, piszemy o wyrażeniu zaniepokojenia ustawodawstwem dotyczącym restytucji mienia w czasach Holokaustu, zaproponowanym przez polskie Ministerstwo Sprawiedliwości. Ten projekt ustawy miałby negatywny wpływ na ofiary Holokaustu i ich spadkobierców, a zatem ma pilne znaczenie dla wielu naszych wyborców, milionów Amerykanów i ocalałych z Holokaustu na całym świecie” – piszą amerykańscy senatorzy.

Amerykańscy senatorzy: trudno uzyskać rekompensatę

„Polska bardzo ucierpiała podczas II wojny światowej i jej następstw. Muzeum Pamięci o Holokauście, szacuje się, że naziści zabili w czasie II wojny światowej co najmniej 1,9 miliona polskich cywilów nieżydowskich, a co najmniej 3 miliony polskich Żydów około połowy ofiar Holokaustu. Ta dumna, bogata  i długotrwała społeczność została całkowicie zdziesiątkowana przez morderczy nazistowski reżim. Niestety, żydowskie ofiary nazistowskich zbrodni, w tym wielu obywateli amerykańskich, uznały, że trudno jest uzyskać rekompensatę lub zwrot mienia zajętego przez nazistów, a następnie znacjonalizowanego przez komunistów. Członkowie USA, obie strony Senatu mówimy jednym głosem, szukając sprawiedliwości dla Ofiar Holokaustu i ich potomków” – piszą w liście do premiera Mateusza Morawieckiego.

„W 2009 r. Polska, wraz ze Stanami Zjednoczonymi, Izraelem i 45 innymi krajami, potwierdziła Deklarację z Terezin dotyczącą zasobów związanych z Holokaustem i pokrewnymi zagadnieniami. Oprócz innych wytycznych, Deklaracja wzywa państwa uczestniczące do uchwalenia przepisów krajowych, które ułatwiają restytucję „w sposób uczciwy, kompleksowy i niedyskryminacyjny”. Jesteśmy zawiedzeni, że Polska pozostaje jedynym dużym krajem europejskim, który nie uchwalił krajowego, kompleksowego zwrot lub rekompensatę za prywatną własność, ale mamy nadzieję, że wkrótce to nastąpi” – czytamy.

„Projekt aktu prawnego, opublikowany 20 października 2017 r., wyeliminowałby możliwość zwrotu faktycznego mienia, zapewniałby jedynie ograniczone odszkodowanie, zapobiegał odszkodowaniom za prawa własności zniszczonych firm, a także roszczenia o odszkodowanie od cudzoziemskich obywateli, którzy nie korzystali z kwalifikujących się powojennych traktatów, w tym między Polską a Stanami Zjednoczonymi” – zwracają uwagę senatorzy.

Projekt dyskryminuje wszystkich

„Uważamy, że projekt nie spełnia standardów określonych w Deklaracji Terezinśnkiej i – jeśli przeszedłby bez poprawki – byłby brakiem sprawiedliwości. Jesteśmy głęboko zaniepokojeni faktem, że projekt ustawy, w obecnej formie, dyskryminowałby praktycznie wszystkich amerykańskich ocalałych i spadkobierców, ponieważ nie są oni obecnie obywatelami Polski i nie byli mieszkańcami Polski, gdy ich własność została znacjonalizowana” – piszą członkowie amerykańskiego senatu.

„Obecny projekt ustawy wykluczałby także osoby, które nie są „spadkobiercami pierwszej linii” nazistowskich ofiar lub osób, które przeżyły. W wyniku nazistowskiej próby eksterminacji świata żydowskiego większość europejskich rodzin żydowskich została całkowicie zniszczona, w tym 90% polskiej społeczności żydowskiej. Dlatego pozostali żydowscy spadkobiercy często są nieliniowi – jako siostrzenice, siostrzeńcy i kuzyni. Co więcej, roczne okno do składania wniosków będzie szczególnie trudne dla zagranicznych powodów, ponieważ projekt legislacyjny nie przewiduje jeszcze prostego procesu składania wniosków ani łatwego dostępu do archiwów” – krytykują.

„Jako silni zwolennicy krytycznej, obopólnie korzystnej relacji między USA i Polską wierzymy, że nasz sojusz jest zakorzeniony w naszych wspólnych demokratycznych ideałach, w tym w poszanowaniu rządów prawa i jego zdolności do zapewnienia sprawiedliwości Ofiarom. Zachęcamy do współpracy z polskim parlamentem, aby uchwalić sprawiedliwe ustawodawstwo restytucyjne, które pozwoli w pełni zrealizować cele Deklaracji z Terezin i jeszcze bardziej wzmocni więzi między naszymi krajami” – kończą list.

Pełną treść można przeczytać tutaj.

Deklaracja Terezińska

W liście amerykańskich senatorów kluczowym, budzącym ich wątpliwości fragmentem jest punkt: „Uznając ważność restytucji nieruchomości wspólnotowych i prywatnych, które należały do ofiar Holokaustu (Shoah) i innych ofiar nazistowskich prześladowań, Państwa Uczestniczące wzywają do podjęcia wszelkich starań mających na celu naprawienie konsekwencji bezprawnych przejęć majątków, takich jak konfiskaty, wymuszone sprzedaże i sprzedaże pod przymusem, które stanowiły element prześladowań tych niewinnych ludzi i grup, z których olbrzymia większość zmarła nie pozostawiając spadkobierców”.

W dalszej części podpisanej deklaracji czytamy:

„Wiedząc, że ochrona praw własności jest zasadniczym komponentem demokratycznego społeczeństwa i zasadą prawa; Potwierdzając niewymierne szkody poniesione przez osoby i wspólnoty żydowskie w wyniku nielegalnych przejęć majątku w czasie Holokaustu (Shoah); Uznając ważność restytucji lub zrekompensowania konfiskat związanych z Holokaustem dokonanych w dobie Holokaustu w latach 1933-45 i w jego bezpośredniej konsekwencji; Wiedząc o ważności odzyskiwania nieruchomego majątku wspólnotowego i religijnego w ramach ożywiania i wzmacniania żydowskiego życia, zapewnienia mu przyszłości, wspierania potrzeb bytowych ofiar Holokaustu (Shoah), które przeżyły, jak również wspierania zachowania żydowskiego dziedzictwa kulturowego”.

Deklaracja Terezińska a roszczenia ofiar Holocaustu

„Wzywamy, by tam, gdzie nie zostało to skutecznie osiągnięte, zostały podjęte wszelkie możliwe starania na rzecz restytucji byłego żydowskiego wspólnotowego i religijnego majątku w drodze albo restytucji in rem albo rekompensaty, tak jak to będzie właściwe” – deklarowali sygnatariusze.

„Uważamy, że ważne jest, tam gdzie nie zostało to jeszcze skutecznie osiągnięte, zajęcie się prywatnymi roszczeniami ofiar Holokaustu (Shoah) dotyczącymi nieruchomości byłych właścicieli, spadkobierców lub ich następców, w drodze albo restytucji in rem albo rekompensaty, tak jak to będzie właściwe, w sprawiedliwy, wszechstronny i niedyskryminacyjny sposób, zgodny z prawem krajowym i odpowiednimi regulacjami, jak również umowami międzynarodowymi. Proces takiej restytucji lub rekompensaty powinien być szybki, prosty, dostępny, transparentny i ani uciążliwy ani kosztowny dla osoby występującej z roszczeniem; oraz zauważamy inną pozytywną legislację w tej dziedzinie” – brzmi zapis.

Majątek spadkobierców podstawą spełnienia potrzeb materialnych

„Wiemy, że w niektórych państwach majątek, dla którego nie ma spadkobierców mógłby służyć jako podstawa do spełnienia potrzeb materialnych znajdujących się w potrzebie ofiar Holocaustu (Shoah) i zapewnienia ciągłej edukacji o Holokauście (Shoah), jego przyczynach i konsekwencjach” – czytamy.

„Zalecamy, by tam, gdzie nie zostało to zrobione, państwa uczestniczące w Konferencji Praskiej rozważyły wdrożenie narodowych programów, które zajmowałyby się nieruchomościami skonfiskowanymi przez nazistów, faszystów i ich kolaborantów. Jeżeli i gdy zostanie ustanowiony przez Rząd Czeski Europejski Instytut Dziedzictwa Shoah w Terezinie, ułatwi on podejmowanie międzyrządowych starań na rzecz wypracowania niewiążących wytycznych i najlepszych praktyk w dziedzinie restytucji i rekompensowania bezprawnie przejętych nieruchomości, które powinny być wydane przed pierwszą rocznicą Konferencji Praskiej, a najpóźniej 30 czerwca 2010 r., z należytym uwzględnieniem odnośnych ustaw i regulacji krajowych, jak również umów międzynarodowych, a także innej pozytywnej legislacji w tym obszarze” – podkreślali autorzy.

Deklarację Terezińską podpisali przedstawiciele 46 państw 30 czerwca 2009 roku. Szefem polskiej delegacji był Władysław Bartoszewski. Treść deklaracji możecie Państwo przeczytać tutaj.