Eksperci Rady Europy (GRECO): „Reforma sądownictwa w Polsce narusza standardy antykorupcyjne”

Grupa Państw Przeciwko Korupcji (GRECO), czyli eksperci Rady Europy opublikowali dziś raport, w którym piszą, że reforma sądownictwa w Polsce narusza standardy antykorupcyjne. Do podobnych wniosków doszła wcześniej Komisja Wenecka.

Raport GRECO ma 15 stron, ale określany jest jako wstępny. Eksperci oczekują na ostateczny wynik bardziej szczegółowej oceny, która ma uwzględniać proponowane przez Prawo i Sprawiedliwość poprawki do reformy wymiaru sprawiedliwości ogłoszone w ubiegłym tygodniu. Raport jest pierwszą „procedurą ad hoc”, po tym jak GRECO otrzymała informację o „poważnych naruszeniach” standardów antykorupcyjnych.

Wątpliwości GRECO

Poprawki przekazane pod koniec ubiegłego roku polskiemu sądownictwu, w tym ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa, Sądzie Najwyższym i ustawy o sądach zwykłych, nie są zgodne z normami antykorupcyjnymi Rady Europy, konkluduje raport opublikowany dziś przez Grupę Państw Przeciwko Korupcji (GRECO) Rady Europy. Tekst koncentruje się na niektórych aspektach ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r., Zmieniającej KRS, która weszła w życie w styczniu 2018 r., oraz ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. Zmieniającej Sąd Najwyższy, która wejdzie w życie w dniu 2 kwietnia 2018 r.

Kluczowe ustalenia GRECO obejmują nadmierny wpływ ustawodawczy na mianowanie członków Krajowej Rady Sądownictwa. GRECO zaleca, aby co najmniej połowa członków tej Rady, której główną rolą jest mianowanie sędziów, była wybierana przez swoich kolegów – i to nie tylko przez polski parlament. GRECO jest zaniepokojona kadencją sędziów Sądu Najwyższego. Raport krytykuje de facto „system ponownego mianowania”, biorąc pod uwagę połączenie niższego wieku emerytalnego – co podobno dotyczy dużej liczby siedzących sędziów Sądu Najwyższego – oraz uprawnienia polskiego prezydenta do przedłużenia mandatu.

Bezpieczeństwo kadencji podstawowym zabezpieczeniem

W opinii ekspertów Rady Europy bezpieczeństwo kadencji jest podstawowym zabezpieczeniem przed niepożądanym wpływem na sędziów i sądownictwo oraz na ich niezależność. GRECO zaleca, aby nowy wiek emerytalny nie był stosowany do obecnie zasiadających sędziów, w połączeniu z przepisami umożliwiającymi władzom wykonawczym przedłużenie kadencji takich sędziów. Podobnie, w odniesieniu do nowych sędziów Sądu Najwyższego, GRECO wzywa do tego, aby przedłużenie ich kadencji poza wiekiem emerytalnym było wolne od wpływów politycznych.

GRECO: niepożądany wpływ władzy ustawodawczej

GRECO wzywa również Polskę do zmiany procedur dyscyplinarnych przeciwko sędziom Sądu Najwyższego w celu wykluczenia potencjalnego niepożądanego wpływu władzy ustawodawczej i wykonawczej w ramach tych procedur. Ponadto raport krytykuje nadmierne uznaniowe uprawnienia Ministra Sprawiedliwości wobec wymiaru sprawiedliwości w odniesieniu do takich kwestii, jak przydzielanie spraw i metoda przypadkowego przydzielania spraw. Obawy te potęguje fakt, że zgodnie z nową ustawą o prokuraturze, w wersji zmienionej w 2016 r., Urząd Prokuratora Generalnego połączono z Ministrem Sprawiedliwości i kompetencjami Prokuratora Generalnego i Ministra Sprawiedliwości.